Obie instytucje - to jest zarówno rozwód, jak i separacja, to instytucje przewidziane przez polski system prawa na wypadek tzw. problemów małżeńskich. Inne są jednak przesłanki ich orzeczenia i skutki prawne, gdy już wyrok Sądu staje się prawomocny.
Przechodząc zatem do kwestii przesłanek orzeczenia rozwodu wskazać należy, iż orzeczenie to jest dopuszczalne wyłącznie w razie ustalenia przez Sąd, że pożycie stron uległo zupełnemu i trwałemu rozkładowi. Obie cechy – to jest zupełność i trwałość rozkładu muszą nastąpić łącznie.
Natomiast dla orzeczenia separacji wystarczy, aby Sąd ustalił, że pożycie małżeńskie uległo zupełnemu rozkładowi, ale nie jest to jeszcze stan trwały. W wypadku zatem separacji ustawodawca pragnął stworzyć taką instytucję, która daje stronom możliwość odwrotu i czas na przemyślenie decyzji o ostatecznym rozstaniu.
W razie stwierdzenia przez małżonków (bądź jednego z nich), że nastąpił rozkład pożycia, każdy z małżonków ma prawo wyboru bądź żądania rozwodu bądź separacji. Każdy z nich inaczej może ocenić stan owego rozkładu pożycia. Według jednego z nich rozkład pożycia jest zupełny (brak łączności psychicznej, pożycia fizycznego oraz więzi gospodarczej), ale nie jest to stan trwały. Według drugiego z małżonków nie ma już możliwości powrotu do wspólnego pożycia.
Zgodnie z art. 612 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Natomiast jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne (np. gdy Sąd dojdzie do przekonania, że rozkład pożycia nie jest trwały), a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.
Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Powyższe uregulowanie odnosi się również do powstania z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego separację stanu rozdzielności majątkowej. Zasadą jest zatem tożsamość skutków w obu wypadkach, a o odmiennościach poniżej.
Skutkiem orzeczenia rozwodu jest rozwiązanie małżeństwa. W wypadku separacji natomiast instytucja małżeństwa oficjalnie wciąż funkcjonuje i wskutek kolejnego orzeczenia stan pierwotny może zostać przywrócony. Małżonek w separacji nie może zatem zawrzeć nowego związku małżeńskiego.
Kolejnym odmiennym skutkiem w wypadku separacji jest niemożliwość powrotu do swojego nazwiska, które małżonek nosił przed zawarciem małżeństwa poprzez złożenie stosownego wniosku w urzędzie stanu cywilnego, co może uczynić w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku małżonek rozwiedziony.
Nieco odmiennie ukształtowany jest również obowiązek alimentacyjny w razie orzeczenia rozwodu (niekiedy ograniczony do okresu 5- letniego), co nie ma miejsca w przypadku orzeczenia separacji.
Następną różnicą jest obowiązek wzajemnej pomocy. W razie separacji małżonkowie są obowiązani do wzajemnej pomocy względem siebie, jeśli wymagają tego względy słuszności. Natomiast w wypadku małżonków rozwiedzionych taki obowiązek nie został na nich nałożony, co jest w pełni uzasadnione skoro związek małżeński jest już rozwiązany.
Kancelaria Adwokacka adwokat Małgorzaty Gorczyńskiej specjalizuje się w prowadzeniu spraw o rozwód, separację, a także spraw o podział majątku wspólnego małżonków.